Techniek

DAB werd in de jaren ’90 ontwikkeld om voor de radio een toekomstgericht digitaal alternatief voor FM te bieden. Andere vereisten waren: zuinig (qua energie en spectrum), robuust (t.o.v. storingen), veelzijdig (geluid, extra informatie, data) en mobiel. De belangrijkste technologie achter DAB bestaat uit het audiocompressieschema Musical en de digitale modulatietechniek COFDM. Musicam is eigenlijk een vorm van MPEG-compressie, meer bepaald MPEG Audio Layer 2 met maximaal 200 kilobits per seconde.

De data ratio ligt lager dan de 1,4 megabits per seconde van een audio-cd (compressiefactor 7), maar uit psycho-akoestisch onderzoek blijkt dat de meeste luisteraars geen verschil horen tussen het origineel en de gecomprimeerde audio. Het is dus geen echte cd-kwaliteit, maar tenzij u gouden oren hebt, zult u het verschil niet merken.

De tweede component is COFDM, wat staat voor Coded Orthogonal Frequency Division Multiplex. Terwijl een FM-signaal uit slechts een draaggolf bestaat (een frequentie komt overeen met een radiostation), telt CODFM op dezelfde frequentie 1.536 individuele draaggolven. Elke golf heeft een beperkt informatiedebiet, en is dus minder gevoelig voor storingen.

COFDM maakt het ook mogelijk om verschillende programma’s op dezelfde frequentie uit te zenden, waardoor het beschikbare radiospectrum efficiënter benut wordt (zogenoemd ensemble, soms ook een multiplex genaamd).
De verschillende zendstations van een bepaalde omroep (bijvoorbeeld van de Publieke Omroep) kunnen daardoor allemaal op exact dezelfde frequentie uitzenden. In tegenstelling tot de FM-zenders, waar u in bijna elke provincie een andere frequentie moet gebruiken om een bepaald programma te ontvangen.

Dit zogeheten Single Frequency Network(SFN) dat bij DAB uitzendingen gebruikt wordt, telt verschillende zenders met een beperkter bereik dan de klassieke FM radio zendstations. Omdat alle zenders op dezelfde frequentie uitzenden en hun zendbereik overlapt, ontvangt u bij DAB signalen van verschillende zenders tegelijk. Bij een FM-radio zou dat voor storende interferentie zorgen, maar bij DAB wordt het een voordeel: de ontvanger kan aan foutcorrectie doen. Die mechanismen werken beter als er genoeg verschillende kanalen in een pakket worden uitgezonden. Vandaar dat een DAB zender het liefste niet één radiostation uitzendt, maar een ensemble van ongeveer 6 radiostations, kanalen of diensten, afhankelijk van de ruimte die we aan elke dienst toekennen. Zo’n ensemble kan flexibel worden samengesteld. De omroep bepaalt zelf hoe men de totale beschikbare capaciteit (zo’n 2,3 Mbit/s (ruw) verdeelt. Die samenstelling kan zelfs in de loop van de dag veranderen. Een radiostation dat ’s nachts niet uitzendt, kan bijvoorbeeld zijn capaciteit vrijgeven voor een datadienst. Om de ontvanger de kans te geven dit allemaal goed bij te houden, is er een stukje van de totale capaciteit vast gereserveerd voor de boekhouding: in dat deeltje, dat FIC (Fast Information Channel) heet, wordt zorgvuldig bijgehouden hoe de rest van het ensemble is georganiseerd. Ook wanneer er een wijziging in de samenstelling plaatsvindt, wordt dat enkele seconden van te voren duidelijk gesignaleerd, zodat de ontvangers probleemloos kunnen volgen. De “F” in FIC staat voor fast, omdat de codering van dat kanaal snel kan gebeuren. Dat is hard nodig, bijvoorbeeld tijdens het afstemmen. De rest van het ensemble decoderen vraagt wat meer tijd, precies door die vele mechanismen, foutcorrectie, bitvervlechting enz…. Dat is overigens ook de oorzaak van de vertraging (ongeveer 1 seconde) waarmee het geluidssignaal uiteindelijk uit de luidsprekers komt.

De frequenties die voor DAB worden gebruikt vallen in band III (174-230 MHz). In het verleden werden deze frequenties gebruikt voor TV. Een DAB zender neemt ¼ van de ruimte van een TV zender in beslag, er passen dus 4 DAB frequenties in de ruimte van 1 TV kanaal. Deze vier delen worden aangeduid met de letters A,B,C,D en worden kanalen of blokken (Vlaanderen) genoemd. In Nederland wordt bijvoorbeeld door de Publieke Omroep uitgezonden op kanaal 12C. Dit is het 3e frequentieblok binnen kanaal 12 en heeft de frequentie 227,360 MHz.

De ontwikkeling van DAB staat echter de laatste jaren niet stil. Een opgewaardeerde versie van DAB, met de naam DAB+, is door WorldDAB gedefinieerd. DAB+ maakt gebruik van de AAC+-codering, ook bekend als HE-AAC.

7 reacties op “Techniek

  1. Quote” Het is dus geen echte cd-kwaliteit, maar tenzij u gouden oren hebt, zult u het verschil niet merken.”

    Bulshit! Je hoort het verschil echt wel!!, DAB+ geluid is duidelijk slechter als CD en dat hoor ik gelijk met mijn koperen oren.

    De marketing term Digitaal betekent zeker niet dat het beter is. Bij een MP3-tje op 320 KB/S hoor je al het verschil met een CD en bij de maximale 200 kb.s voor DAB+ hoor je dat helemaal.

    Voor spraak is DAB+ wel goed genoeg (b.v. BNR nieuwsradio)

    1. Wat ik hier lees bevestigd mijn vermoeden en ook onbeantwoorde vragen nl dat DAB+ eigenlijk slechter is dan een semi professionele FM tuner of receiver. Het is niet omdat het digitaal is dat de kwaliteit beter is, digitaal is geen enkele “norm” .

  2. heb vandaag een DAB+ ontvanger binnengekregen (ONKYO t-4030),
    maar kan alleen de NPO uitzendingen ontvangen, terwijl wel de
    commerciëlen op het display verschijnen, maar er kennelijk
    geen signaal doorkomt.
    Hoe kan dit als alles op een frequentie wordt verzonden?
    Het signaal van de NPO zenders geeft overigens aan dat
    het op 100% sterkte wordt ontvangen via de bijgeleverde
    binnenantenne.

    1. Beste Rob,

      De NPO stations (10) en de commerciële stations (18) worden ontvangen via twee netwerken via twee frequenties. Dus in uw geval is de ontvangst van de NPO sterk genoeg. Maar voor die andere is de ontvangst te zwak, dan krijgt de tuner nog nét genoeg signaal om de namen te ontvangen, maar het is te zwak ook de audio te horen. Eventueel een actieve antenne toepassen kan helpen.

  3. Hoe optimaliseer je de ontvangst?
    Ik denk hier aan:
    – antennedraadje bij wekradio, optimale lengte
    – welk type antenne
    – hoe uitrichten? verticaal, horizontaal en dan welke richting (Noord, Oost, Zuid West)
    – Is er lijst van zenderlocaties met hun vermogen bekend?

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.